انسان همواره در طول تاریخ در تلاش بوده است، تا زمینه هر چه بیشتر رفاه خود را فراهم سازد. از این رو روشهای مختلفی را برای تعدیل دما در فصل سرد و گرم بکار برده است که منجر به اختراع کولر و سیستم تهویه هوا گشته است.
هر اختراعی در ابتدا به نوعی کالای لوکس محسوب میشود که کولر هم از این قایده مستثنی نبوده، اما امروزه جز ملزومات منازل، بیمارستانها، ادارات و حتی خودروها تبدیل شده است.
بادبزن دستی جز اولین لوازم جابجایی هوا بود که توسط چینیها اختراع شد، اما چینیها بار دیگر در قرن دوم از یک پنکه دستی رونمایی کردند که برای به حرکت درآوردن آن نیاز به هفت کارگر قدرتمند بود.
همگی ما برای یک بار هم که شده تجربه خنککنندگی تبخیری آب، زمانی که با لباس خیس از استخر خارج میشویم، داریم. اجداد ما نیز از هزاران سال قبل به فکربهرهگیری از این اثر خنککنندگی آب در مکانهای گرم و خشک بودند.
آثار بجا مانده از دیوارنگارههای منتسب به 2500 سال قبل از میلاد مسیح، نشان از بردههایی دارد که با کوزه آب در حال خنک کردن صاحبان خود هستند. پادشاهان رومی هم بردگان خود را راهی کوه میکردند تا با آوردن برف و درست کردن تلهایی با گلولههای برفی در باغ و در مسیر حرکت باد خنکی را به داخل خانههایشان هدایت کند.
اما ایرانیها از بادگیر که از سمبلهای معماری ایرانی است، برای خنک کردن بهره میگرفتند. اهالی مصر باستان نی و علوفه را مرطوب میکردند و جلوی درب و پنجره اتاقهای خود میگذاشتند تا در اثر تبخیر آب موجود در آنها وهمسو شدن با جریان هوای عبوری خنکی پدید آید و بر همین اساس ایده کولر آبی امروزی را به مصریان نسبت میدهند.
ایدهپردازیها در طول زمان منجر به تکامل اختراعات شد تا اینکه در قرن 16 میلادی اولین کولر مکانیکی توسط لیوناردو داوینچی اختراع شد.
این دستگاه از یک چرخ آب توخالی ساخته شده بود که هوا را از طریق پاشیدن و تبخیر آب حین حرکت چرخ خنک میکرد. بعدها جریان الکتریسته تغییراتی را در سیستم سرمایش تبخیری بوجود آورد. اوایل تولید کولر، ساختار آن اینگونه بود که هوا با فشاربه پارچههای خیس آویخته شده از قاب چوبی برخورد میکرد و افزودن پمپ باعث جریان پیدا کردن آب میشد. بعدها کثیف شدن پارچه بر اثر املاح موجود در آب، پوشال را به ساختار جدید کولر اضافه کرد. در سال 1916 اولین کولر آبی در شهر فونیکس آمریکا کار گذاشته شد.
تولید انبوه کولر آغاز شد و در سال 1939 بسیاری از منازل مسکونی در جنوب غرب امریکا از آن برخوردار شدند.
شرکت خودروسازی پکارد در سال 1939 خودروهای کولردار را روانه بازار کرد. کولر در صندوق عقب خودرو جایگذاری شده بود و مکان زیادی را اشغال میکرد. اما حالا کولری که در خودروهایتان نصب شده، چقدر جا گرفته است! تکامل، در همه مباحث و پیشامدها و حتی کشفیات بشر مشهود است.
این نکته که کولر و سیستم تهویه هوا فراتر از یک اختراع رفاهی است و استفاده از تهویه در حال حاضر در تجهیزات کامپیوترها، خودروها و منازل دیده میشود، حایز اهمیت است. مثلا زمانیکه نیاز بشر به خنکی و سهوای تازه باعث شد تا به فکر ساخت وسیلهای رفاهی مانند کولر بیفتد، شاید فکرش را هم نمیکرد که امروزه آمارها نشان از تاثیراتی مانند توسعه شهرها، بهرهوری بالا در محیطهای کاری و حتی کاهش خشونت و درگیری در زندانها شود.
این نکته به ذهن متبادر میشود که هر اختراعی به نوعی زمینه را برای بروز شرایطی غیر پیشبینی شده فراهم میسازد که ممکن است برای انسانها خوب و یا بد باشد.
خوشبختانه کولر و سیستم تهویه هوا اختراعات فوقالعادهای بودند و همچنان نیز کارشناسان و مهندسین در تلاشند تا با افزودن ویژگیهای جدیدتر، شرایط رفاهی هر چه بیشتر را فراهم سازند.